Bạn đọc thân mếm!
Văn bia là hiện tượng văn hóa được nảy sinh từ đời sống xã hội như là nét đặc thù và là hình thức thông tin thời cổ trung đại. Ở nước ta số lượng văn bia còn lại không nhiều nhưng giá trị văn hóa, giá trị lịch sử đang được các nhà nghiên cứu văn hóa xã hội tìm cách khôi phục để tìm lại vị trí vốn có của nó trong lòng dân tộc. Trong kho tàng quý báu đó, không thể không nhắc đến 82 tấm bia tiến sĩ ở Văn Miếu Quốc Tử Giám Hà Nội.
Những tấm bia đầu tiên được dựng ở văn Miếu Quốc Tử Giám vào năm Giáp Thìn (1484) đã mở đầu cho việc hình thành một quần thể di sản văn hóa nổi tiếng và quan trọng không chỉ với lịch sử của vùng đất Thăng Long văn hiến, đối với nền giáo dục nho học Việt Nam, mà còn là tài sản quý báu của cả dân tộc mấy trăm năm qua. Đây còn là hình thức tôn vinh, trọng dụng, những lời khen, tiếng thơm chưa đủ để lưu truyền lâu dài cho hậu thế.
Nội dung văn bia không chỉ ghi lại lịch sử cụ thể của từng khoa thi, mà còn thể hiện triết lý giáo dục đạo đức, văn hóa của các triều đại phong kiến do đó có tác động lớn lao đối với xã hội đương thời và hậu thế. Đó còn là những bài văn ca ngời công đức của các vị vua anh minh chăm lo việc giáo dục nhân tài như minh chứng lịch sử của đạo học người Việt ta từ trước.
Bia tiến sĩ Văn Miếu Quốc Tử Giám là một di sản văn hóa đặc biệt quý giá, có giá trị trên nhiều phương diện, là dấu ấn của một phần tinh hoa trí tuệ và truyền thống hiếu học của Việt Nam. Mỗi tấm bia tiến sĩ là một trang sử bằng đá về giáo dục nho học Việt Nam, trải hơn 5 thế kỷ tồn tại cùng với những thăng trầm của lịch sử, cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, cho dù đất nước, xã hội, con người có thay đổi. Đứng trước vườn bia Văn Miếu, mỗi người dân Việt Nam không thể không lấy làm hãnh diện, tự hòa về truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, đề cao trí thức, một tư tưởng đúng đắn xuyên suốt bao đời nay vẫn được trân trọng, giữ gìn và phát huy.
Nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu lịch sử, những giá trị truyền thống đặc sắc của nền văn hóa dân tộc; trên cơ sở các sách sử, tác phẩm và tư liệu đã công bố, cuốn sách Hỏi Đáp Về 82 Bia Tiến Sĩ Tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám của Lê Thái Dũng đã được nhà xuất bản Hồng Đức xuất bản năm 2017. Sách được trình bày dưới dạng hỏi đáp ngắn gọn, với mong muốn cung cấp cho bạn đọc những kiến thức cơ bản nhất, cái nhìn khái quát nhất về những giá trị vật chất, tinh thần cung như nội dụng, ý nghĩa và các vấn đề khác có liên quan đến 82 bia Tiến sĩ. Từ đó giúp mọi người thêm yêu lịch sử hào hùng, truyền thống văn hóa lau đời của dân tộc, nâng cao lòng tự tôn trong mỗi con người Việt Nam và cũng để hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử, về các vị vua và các danh nhân đất nước; “ôn cố tri ân” biết ơn các bậc tiền nhân đã góp công xây dựng, giữ gìn non sông, gấm vóc Việt Nam tươi đẹp./.